Архив рубрики: Հայոց լեզու 7

Շարունակում ենք բացահայտել բայ խոսքի մասը

1․Ընդգծե՛ք բայի 5 անդեմ ձև.

ա) սիգալ, ծավալ, ողբալ, անկյալ, ձնհալ, հոգալ, դնչկալ, կապալ, փռթկալ, կչկչալ
բ) դավել, խոցեն, լարած, թվեմ, կատվեն, նավել, կարի, գրող, սուրա, սիրելիս
գ) ողբաց, հարբած, գրբաց, դարձված, աստված, տարած, խոզարած, հորած, կորած, կասկած

2․Ընդգծե՛ք բայի 5 դիմավոր ձև.

ա) մորթին, մկկանհուսար, կոմիսար, վարի, վայրի, տեսա, փեսա, դիր, ընտիր
բ) ելաք, սլաք, հավաք, հանգաքզնգաք, զանգակ, ամուրի, ավերիասա, կաթսա
գ) գնաց, քնած, երբեք, անարժեք, մարի, մորի, արա՛, քուրա, կոթող, թո՛ղ, ա՛ռ, վառ
դ) կոտեմ, կուտեմ, համեմ, հանեմդրժեմ, դժխեմ, խոհեմ, խորհեմ, նսեմ, լսեմ

3․ Ընդգծե՛ք հարակատար դերբայի 3 ձև.

ա) երգող, գրկած, նստոտել, բազմած, հրավիրված, կռվելիս, լրագրող
բ) քնեած, հանգած, միգամած, խմած, համատարած, կոտորած
գ) հայահալած, չնայած, տավարած, հատած, գործած, հասարակած
դ) տխրամած, փախած, վարկած, նշանած, խորոված, անկասկած

4․Ընդգծե՛ք ենթակայական դերբայի 3 ձև.

ա) փոքրացող, այգացող, կարճափող, շոշափող, սևաքող, շաղափող

բ) անսքող, ամոքող, բանթող, քերթող, թևալող, տապալող
գ) բանագող, դրվագող, քանդող, դոնդող, եռակող, ծաղկող

5․Ընդգծե՛ք համակատար դերբայի 3 ձև.

ա) պաշտելիս, ասուլիս, պտղամիս, հազալիս, օազիս, բանալիս
բ) ավետիս, ածելիս, հասպիս, հայելիս, մեղրամիս, թնդալիս

6․Ընդգծե՛ք ներկա ժամանակին վերաբերող 3 բայաձև.

ա) գտնում եմ, եկել ենք, տալիս ես, պետք է ասեմ, չենք դնում, չեմ խաղալու
բ) չեմ ասի, չարժի, գնա՛, գալիս է, չիմացար, ի սպաս եմ դնում
գ) ունես, չի տալիսմոտեցրել է, չեմ երդվելու, չեք ասում, չգաս
դ) թույլ տալի՞ս ես, բազում էին, չէշունչ առաչի պատկերացնում, կգամ
ե) չի գնաչունեմ, չհարելիս, չքվում է, գլուխ մի տար, չեն գալիս

7․ Ընդգծե՛ք անցյալ ժամանակին վերաբերող 3 բայաձև.

ա) թեքենք, կոտրել ենք, գտա, չեմ մտնի, ի վիճակի չեմ, պիտի գնայի
բ) չի լալիս, կար, մի տեսեք, լալիս էր, մեղրամիս է, կտար
գ) խաղացինք, չի կարելի, դդում ես, վերցնեիր, եկել եմ, ներկա է

8․ Ընդգծե՛ք ապառնի ժամանակին վերաբերող 3 բայաձև.

ա) չեմ հասկացել, մի՛ գնա, կամ, կտրտմես, հատում եմ, կարելու եք
բ) համեղացրու, զատվել են, արշավեմ, անհատնում են, ասուլիս է, բեր
գ) վեր չեմ կենում, պիտի մնամ, վրա են տալիս, մի գնեք, ասա, չկամ

9․ Ընդգծե՛ք առաջին դեմքի 3 բայաձև.

ա) չմտնեն, ծարավեմ, դիմադրեինք, չափեիք, գնա, պրծա
բ) հասանք, մոռացաք, գրվելու եմ, ծարավի, իմանայի, չեն խոսել

10․Ընդգծե՛ք երկրորդ դեմքի 3 բայաձև.

ա) հասկացարասա, գտա, վերցրու, մտներ, հարցնենք
բ) տպեցիր, բարձեր, բարձրացանք, եկաք, խոսի, արի

11․Ընդգծե՛ք երրորդ դեմքի 3 բայաձև.

ա) եռաց, կա՛ց, գրավ, գտավառարկեցին, կացին
բ) հեռացար, կտարպոկեց, տարեց, մոտեցավ, տուր
գ) կանչեր, դնչեր, կարածիկատարածի, մնա, ենթամնա

Անկախ դերբայներ

Անորոշ դերբայ-ել,ալ-երգել, խաղալ

Ենթակայական դերբայ- ող, ացող-երգող, խաղացող

Հարակատար դերբայ-ած, ացած-երգած, խաղացած

Համակատար դերբայ-իս /ելիս, ալիս/- երգելիս, խաղալիս

Սրանք հայերենի անկախ դերբայներն են։ Անկախ են կոչվում, որովհետև գործածվում են նախադասության մեջ ինքնուրույն՝ առանց օժանդակ բայի։

1․Կազմիր հետևյալ բայերի անորոշ, ենթակայական, հարակատար և համակատար դերբայները՝ սիրել, գրել, կարդալ, գնալ, փախչել, գտնել, մոտենալ, հարստանալ, թռչել, վախեցնել, հանգչել, հանգցնել, եռացնել, եռալ, սիրվել, գտնվել, թռչկոտել, կտրատել։

Սիրել-սիրել, սիրող, սիրած, սիրելիս

Գրել-գրել, գրող, գրած, գրելիս

կարդալ-կարդալ, կարդացող, կարդացած,կարդալիս

գնալ-գնալ,գնացող,գնացած,գնալիս

խափչել-փախչել, փախչող, փախած, փախչելիս

գտնել-գտնել, գտնող, գտած,գտնելիս

մոտենալ-մոտենալ, մոտեցող,մոտեցրած,մոտենալիս

հարստանալ-հարստանալ, հարստացող, հարստացած,հարստանալիս

թռչել-թռչել, թռչող, թռած,թռնելիս

վախեցնել-վախեցնել, վախեցնող, վախեցած, վախենալիս

հանգչել-հանգչել, հանգչող, հանգած, հանգչելիս

հանգցնել-հանգցնել, հանգցնող, հանգցրած, հանգչելիս

եռացնել-եռացնել, եռացնող, եռացրած, եռացնեիս

եռալ-եռալ, եռացող, եռացած, եռալիս

սիրվել-սիրվել, սիրվող, սիրված, սիրվելիս

գտնվել-գտնվել, գտնվող, գտնված, գտնվելիս

թռչկոտել-թռչկոտել, թռչկոտող, թռչկոտած, թռչկոտելիս

կտրատել-կտրատել, կտրատող, կտրատած, կտրատելիս

2․ Բակունցի Լառ- Մարգարը պատմվածքից դուրս գրիր անկախ դերբայները, որոշի՛ր խոնարհման տիպը /ա,ե/։

Նրա համար ամենից մեծ հաճույքը այգին ու արտերը ջրելն էր։ Երբ բոբիկ, արևից խանձված ոտքերով քայլում էր առվի եզերքով, բահով ճումերը առվից դեն գցում, որ ջրի հոսանքը սահուն լինի,— Լառ-Մարգարին այնպես էր թվում, թե ջրի պապակ արտերն ու ծարավ այգիները տապ արած իրեն են սպասում։

Առվով ջուրը կապելիս նա ջրի հետ էլ գնում էր, մինչև ջուրը այգուն հասներ։ Արևից չորացած հողը, տեղ-տեղ ճաքճքած, ագահությամբ ծծում էր ջուրը, ճեղքերից օդի պղպջակներ էին դուրս գալիս, ձայն հանում, ասես հողը հազար պռոշ ուներ և անհագ ծարավ։

Կապելիս-ե խոնարհում

Չորացած-ա խոնարհում

Ճաքճքած-ե խոնարհում

Խանձված-ե խոնարհում

Տապ արած- ե խոնարհում

3․ Առաջին վարժության բայերից ընտրիր հինգը, դրանց անորոշ, ենթակայական, հարակատար և համակատար դերբայներով կազմիր նախադասություններ։

սիրել-սիրել, սիրող, սիրած, սիրելիս

Սիրել մեկին, նշանակում է պատրաստ լինել ամեն ինչի։

Սիրող մարդը միշտ հավատարիմ է։

Սիրած մարդու համար կարելի է անգամ մեռնել։

Սիրելիս, ուզում եմ երջանիկ լինես։

գրել-գրել, գրող, գրած, գրելիս

Գրել բանաստեղծություններ, նշանակում է միտքը հանձնել թղթին

Գրողները խորիմաստ մտքեր ունեն։

Գրած պատմվածքները հասանելի են։

Գրելիս թեթևանում եմ։

կարդալ-կարդալ, կարդացող, կարդացած,կարդալիս

Կարդալ, նշանակում է ձեռք բերել անգնահատելի գիտելիքներ։

Կարդացողը ազատության բանալին ձեռք բերելու ճանապարհին է։

Կարդացած մարդն իր ձեռքում ունի ազատության բանալին։

Կարդալիս գիտելիքդ եռապատկվում է։

գնալ-գնալ,գնացող,գնացած,գնալիս

Գնալ, նշանակում է թողնել։

Գնացողը դժվար թե վերադառնա։

Գնացած մարդուն պետք չէ հետ ընդունել։

Գնալիս արտասվելն բնական է։

խափչել-փախչել, փախչող, փախած, փախչելիս

Փախչել աշխարհի աղմուկից պետք է բոլորից։

Դժվարություններից փախչող մարդը կյանքում ոչնչի չի հասնի։

Փախչած մարդը վախեր ունի։

Փախչելիս հետ նայիր, ու տես անցածդ դժվարություններն ու նորից մտածիր որոշմանդ վերաբերյալ։

Եկեք ճիշտ գործածենք բայերը, 08.04.2024թ.

1.Փակագծերում տրված տարբերակներից ընդգծե՛ք տվյալ նախադասությանը համապատասխանողը։

ա) Երեխան երկար լաց (լինելիս, լինելուց) շնչակտուր եղավ և նվաղեց։

բ) Ցանկապատի վրայով (թռչելիս, թռնելիս) տղան ոլորեց ոտքը և ստիպված էր մի քանի օր անցկացնել անկողնում պառկած:
գ) Պարտադիր չէ՝ շշուկով խոսեք. երեխան քնած (չի, չէ):

դ) Դավադիր գնդակը թիկունքից էր (դիպել, դիպչել) նրան ու տեղնուտեղը սպանել:
ե) Այգում (զբոսնելիս, զբոսնելուց) անսպասելիորեն գտա մի քանի օր շարունակ ինձ չարչարող խնդրի լուծման ուղին

2. Փակագծերում տրված տարբերակներից ընդգծե՛ք ճիշտը.

ա) Տնօրենն ավելացրեց, որ ինքը բոլորովին էլ դեմ (չէ, չի) այդ առաջարկությանը։
բ) Արդեն երեք հեքիաթ եմ պատմել, բայց երեխան դեռ քնած (չի, չէ):
գ) Բայց նա երբեք էլ կողմ (չէ, չի) եղել մեր՝ արտասահման մեկնելուն։
դ) Ես համոզվեցի, որ այդ երիտասարդը մարդ (չի, չէ) և երբեք էլ մարդ չի դառնա։

3. Փակագծերում տրված տարբերակներից ընդգծե՛ք ճիշտը.

ա) Մանկամարդ աղջիկը, մոմակալը ձեռքին, միջանցքով քայլում էր շատ զգույշ, որ մոմը (չհանգեր, չհանգչեր) օդի հանդիպակաց հոսանքից։
բ) Երազում ես հաճախ (թռնում, թռչում) եմ, և դա գերագույն հաճույք է:
գ) Ճակատդ հարվածից կարմրել է, և եթե սառը թրջոց չդնես, (կուռչի, կուռի)։
դ) Հալածյալը (թռչեց, թռավ) ջրով լի խրամատի վրայով և կարողացավ խուսափել հետապնդողներից։
ե) Ոչ ոք երբևէ չի (փախչել, փախել) իր ճակատագրից, որքան էլ հեռու է եղել սնահավատությունից։

զ) Ծնողների անուշադրության պատճառով երեխան մտավ առվակը և (թռչեց, թրջեց) կոշիկներն ու գուլպաները:
է) Վիրավոր զինվորն ընկերոջը խնդրում էր իրեն (թողնել, թողել) և վերադառնալ խրամատ, բայց ընկերը ամեն կերպ ջանում էր վիրավորին օգնել:

4. Փակագծերում տրված տարբերակներից ընդգծեք ճիշտը.

ա) Քիմիական այդ նյութը (գործածվում է, գործ է ածվում) տարատեսակ օծանելիքներ պատրաստելու համար:
բ) Հարգելիս, (վեր մի՛ կաց, մի՛ վեր կաց). մենք նստած կզրուցենք:

գ) Սարեր ու ձորեր, իմ վիշտը (լացեք, լացեցեք), այս աշխարհում ինձ մխիթարող չունեմ:
դ) Գնա, քեզ հարմար ու քեզ արժանի տեղ գտիր, քեզ այս տունն այլևս (թողող, թողնող) չկա։
ե) Կրթությամբ լինելով բանասեր՝ Սուրենը անցավ վերապատրաստման դասընթաց և (դարձավ, դառավ) հաշվապահ:
զ) Կարենը դեռ դպրոցական տարիքից իր վերնաշապիկն ու գուլպաներն ինքն է (լվանում, լվում)։
է) Մենք այդ տղաներին մի քանի համապատասխան խոսք (ասեցինք, ասացինք), ու նրանք հասկացան, թե ում հետ գործ ունեն:
ը) Պետավտոտեսչության նոր որոշման համաձայն՝ (մգացված, մգեցված) ապակիներով ավտոմեքենաների երթևեկն արգելվում է:
թ) Հարգելի՛ ուղևորներ, երթուղայինների վարորդներին (մի՛ թույտ վեք, թույլ մի՛ տվեք) մեքենայում ծխել և վնաս տալ ձեր առողջությանը։
ժ) Հեռավոր երկրներից հում մսեղեն հնարավոր է ներմուծել միայն (սառացված, սառեցված) վիճակում:
ժա) Վերջին անգամ բաժակները (լցրինք, լցրեցինք), բայց չգիտես ինչու ոչ ոք այլևս չէր ուզում ո՛չ բաժակաճառ ասել, ո՛չ խմել։
ժբ) Ա՛յ հոգուդ մեռնեմ, ինչու չես (թողում, թողնում)՝ այդ անպատկառին մի երկու լավ խոսք ասեմ, որ իմանա՝ ում հետ ինչպես պետք է խոսել։

5. Կազմի՛ր նախադասություններ՝ գործածելով հետևյալ բայերն այնպես, որ մի դեպքում արտահայտեն գործողության կատարման հրաման, մի դեպքում՝ պայման, մեկ այլ դեպքում՝ հարկադրանք: Կազմածդ նախադասությությունները համեմատի՛ր իրար հետ: Գալ, լալ, տալ, դառնալ, լինել, դնել, անել, սիրել, կարդալ, թռչել, թրջել, մոտենալ, մոտեցնել,հանգչել, մտնել:

Օրինակ՝ գալ- Արի՛ մեր քաղաք, որտեղ ամեն ինչ հետաքրքիր է: (հրաման): Կգամ, եթե խոստանաս ինձ լսել:(պայման) Պիտի գա, որովհետև խոստացել է: (հարկադրանք)

Լալ-Մի՛ լացիր, ամեն ինչ անցողիկ է։/հրաման/։ Կլացեմ, եթե նա չգա ինձ մոտ։/պայման/։ Պիտի չլացես, որովհետև նա գալու է։/հարկադրանք/

Տալ-Մի՛ տուր, նա չի վերադարձնի։/հրաման/։ Կտամ, եթե նա էլ ինձ մեքենա գնի։/պայման/։ Պիտի չտա, որովհետև դա իրեն ավելի շատ է պետք։/հակադրանք/

Դառնալ-Դարձի՛ր բժիշկ, դա կարևոր է։/հրաման/։ Կդառնամ, եթե խոստանաս իմ կողքին լինել։/պայման/։ Պիտի դառնա, որովհետև խոստացել է։/հակադրանք/։

Լինել-Եղի՛ր ինձ հետ։/հրաման/։ Կլինեմ, եթե խոստանաս իմ կողքին լինել։/պայման/։ Պիտի լինեմ, որովհետև պարտք եմ նրան։/հակադրանք/։

Դնել-Դի՛ր դարակի մեջ։/հրաման/։ Կդնեմ, եթե դու էլ գրիչս բերես։/պայման/։Պիտի դնեմ, նա սպասում է։/հակադրանք/։

Անել-Արա՛, և տուր մայրիկին։/հրաման/։ Կանեմ, եթե դու ինձ ջուր բերես։/պայման/։ Պիտի անեմ, պատրավոր եմ։/հակադրանք/։

Սիրել-Սիրի՛ր, միգուցե երջանիկ լինես։/հրաման/։Կսիրեմ, եթե նա ուշադիր լինի։/պայման/։ Պիտի սիրեմ, նա ինձ համար ամեն ինչ անում է։/հակադրանք/։

Կարդալ-Կարդա՛, այն կօգնի գրագետ լինել։/հրաման/։Կկարդամ, եթե հետաքրքիր լինի։/պայման/։ Պիտի կարդամ, որ կարողանամ հանձնել քննությունս։/հակադրանք/։

Թռչել-Թռի՛ր, պիտի ազատ լինես։/հրաման/։ Կթռչեմ, եթե ինձ լավ կերակրեք։/պայման/։Պիտի թռչեմ, որ ճանաչեմ աշխարհը։/հակադրանք/։

Թրջել-Մի՛ թրջվիր, հագուստ չեմ բերել։/հրաման/։ Կթրջվեմ, եթե հագուստ չբերեք։/պայման/։ Պիտի թրջվեմ, որպեսզի գեղեցիկ նկարներ ստանամ։/հակադրանք/։

Մոտենալ-Մի՛ մոտեցիր, նա կարող է վնասել քեզ։/հրաման/։ Կմոտենամ, եթե բերանը կապեք։/պայման/։ Պիտի մոտենամ, որպեսզի հաղթահարեմ վախս։/հակադրանք/։

Մոտեցնել-Մի՛ մոտեցրու նրան, վտանգավոր է։/հրաման/։ Կմոտեցնեմ, եթե ուշադիր լինեք։/պայման/։ Պիտի մոտեցնեմ, որ երեխաները ծանոթանան։/հակադրանք/։

Հանգչել-Մի՛ հանգցրու մոմը։/հրաման/։ Կհանգցնեմ, եթե ինձ կոնֆետ չտաք։/պայման/։ Պիտի հանգցնեմ, որ երեխաները չվառվեն։/հակադրանք/։

Մտնել-Մի՛ մտցրու այդտեղ, կարող է գլուխը խփել։/հրաման/։ Կմտցնեմ, եթե գլխարկ հագցնեք։/պայման/։ Պիտի մտցնեմ, որ սովորի նեղ արանքներին։/հակադրանք/։

Հայ մեծանուն մարդիկ ու ժամանակը

Այն մշակութային ժառանգությունը, որ հիմա ունենք, մեզ է հասել՝ ճանապարհորդելով երկար ու ձիգ դարեր։ Դրանք ստեղծողներն անգամ չէին էլ մտածի, որ նրանց անուններն այսօր շատերի սրտում կլինեն, ու շատերը կմեծարեն իրենց։ Ամենն արել են մեծ սիրով, և միգուցե հենց դա է պահպանման գաղտնիքը, ախր այն սիրվել է մարդկանց կողմից։ Չէ՞ որ յուրաքանչյուր տողեր հորինող չէ, որ գրող է։ Միգուցե և շատ տաղանդավոր կանայք չեն կարողացել արտահայտել իրենց հոգունն ու հիշվել ժամանակի մեջ։ Դարերի ընթացքում շատ բան է փոխվել, բայց անցյալում կատարած սխալները գրի են առնվել չկրկնելու՛ համար։ Ֆանտաստիկ կլիներ, եթե անցյալի մարդիկ հայտնվեին մեր օրերում։ Ինչևէ, շատ չշեղվենք թեմայից։ Յուրաքանչյուր գրող թղթին է հանձնել իր զգացմունքները, ասենք Տերյանը՝ կյանքի դառնության մասին, կամ էլ Չարենցը՝ վառվող ու գույնզգույն կյանքի։ Բայց, ինչպես նշեցի, նրանք չէին էլ մտածի, որ դարեր անց կհիշվեն։ Ժամանակին Խաչատուր Աբովյանն ասել է․

<<Վախենամ իշխանավորները գործերս վերացնեն, ես էլ ժամանակի մեջ մոռացվեմ․․․․>>

Ա՜խ, երանի թե հնար լիներ նրանց պատմել իրենց կատարած մեծ գործի ու հավերժության մասին․․․․

Գործնական քերականություն բայից, 01. 04. 2024թ.

1. Տրված գոյականներից, ածականներից, դերանուններից, մակբայներից բայեր կազմի´ր:

Ա. Ծաղիկ-ծաղկել, քար-քարանալ, անուն-անվանվել, քարոզ-քարոզել, ձև-ձևանալ,ձևել,ձևացնել:

Բ. Մեծ-մեծանալ, բարձր-բարձրանալ, կարմիր-կարմրել, տափակ-տափականալ-տափակել, սուր-սրել,սրվել:

Գ. Ոչինչ-ոչնչացնել, բոլոր-բոլորել, նույն-նույնացնել, ամբողջ-ամբողջացնել:

Դ. Կրկին-կրկնել, արագ-արագացնել, դանդաղ-դանդաղեցնել-դանդաղել, հաճախ-հաճախել:

2Տրված բայերից նորերը ստացի´ր` դրանք բաղադրելով Բ խմբի նախածանցների հետ:

Ա. Նայել, կառուցել, գրել, ճառել, դառնալ, հայտնել:
Բ.Անդր, վեր, արտ, հակ, մակ, ստոր:

Վերանայել, արտագրել, հակաճառել, անդրկառուցված,անդրադառնալ։

3.Տեքստից դուրս գրիր բայերը, որոշիր, թե որոնք են ե խոնարհման, որոնք՝ ա խոնարհման։

Ցատկում էի-ե խոնարհում, երբ լսեցի-ե խոնարհում դպրոցի զանգի ձայնը, և հիշեցի-ե խոնարհում, որ դա ամենից առաջ տխրեցրեց-ե խոնարհում ինձ, քանի որ գիտեի-ե խոնարհում, որ ուշացել եմ-ա խոնարհում: Սակայն մի ակնթարթ անց այլևս չմտահոգվեցի-ե խոնարհում ուշանալուս համար, որպես արդարացում ունենալով-ա խոնհարում թե՛ հասուն տանձերը, և թե՛ ցատկելու-ե խոնհարում հայտնագործությունը:

4. Տրված բայերը դարձրու պատճառական.

Սովորել-սովորեցնել
քնել-քնեցնել
պայծառանալ-պայծառացնել
զգալ-զգացնել
զբաղվել-զբաղեցնել
զնգալ-զնգացնել
դադարել-դադարեցնել
փայլել-փայլեցնել
նրբանալ-նրբացնել
ծաղկել-ծաղկեցնել

5.Գտիր առաջին շարքի բայերի հոմանիշները երկրորդ շարքում:
ա. հիանալ, ապաքինվել, դալկանալ, պարծենալ, չքանալ, ընկղմվել, ոգևորել:
բ.  գոտեպնդել, անհայտանալ, սուզվել, զմայլվել, հպարտանալ, գունատվել, առողջանալ:

Հիանալ-զմայլվել

Ապաքինվել-առողջանալ

Դալկանալ-գունատվել

Պարծենալ-հպարտանալ

Չքանալ-անհայտանալ

Ընկղմվել-սուզվել

Ոգևորել-գոտեպնդել

ա. ննջել, կողոպտել, հանդգնել, մտածել, ենթարկվել, վրնջալ, մարտնչել;
բ.  համարձակվել, պայքարել, հնազանդվել, խորհել, խրխնջալ, թալանել, նիրհել:

Ննջել-նիրհել

Կողոպտել-թալանել

Հանդգնել-համարձակվել

Մտածել-խորհել

Վրնջալ-խրխնջալ

Մարտնչել-պայքարել

Ենթարկվել-հնազանդվել

6. Նախադասություններում գտի՛ր սխալ կազմված բայաձևերը և գրի՛ր ճիշտը: 

 Ինչ-որ մութ մարդկանց հետ էր կապնվել-կապվել:
Տղաները վիճվում էին-վիճում էին բակում, ու վեճը կատակի նման չէր:
Դեռ շատ կտուժվես-կտուժես` ինձ չլսելով:
Խոսքս քեզ չի վերաբերվում-վերաբերում:

7. Նախադասությունները ժխտական դարձրո՛ւ:
Կաքավաբերդի գլխին տարին բոլոր ամպ է նստում:-Կաքավաբերդի գլխին տարին բոլոր ամպ չի նստում:
Կաքավաբերդի բարձունքի  միակ ծաղիկը ալպիական մանուշակն է: Կաքավաբերդի բարձունքի  միակ ծաղիկը ալպիական մանուշակն չէ:
Գունավոր բզեզին մանուշակը ճոճք է թվում:-Գունավոր բզեզին մանուշակը ճոճք չի թվում:
Պարիսպների գլխին ցինն ու անգղը բույն էին դրել:-Պարիսպների գլխին ցինն ու անգղը բույն չէին դրել:
Ներս մտնողն իմ մայրն է:-Ներս մտնողն իմ մայրը չէ:
Քաղցած այծը նույնիսկ ամենաուղիղ ծառն էլ կբարձրանա:-Քաղցած այծը նույնիսկ ամենաուղիղ ծառը չի բարձրանա:

 8. Նախադասության բայերը ժխտակա՛ն դարձրու և ստացված ու տրված նախադասությունների մտքերը համենատի՛ր:

Այդ ուղտերին կտեսնեք, եթե կենդանաբանական այգի գնաք:-Այդ ուղտերին չենք տեսնի, եթե կենդանաբանական այգի չգնանք։
Եթե փղի վրա հարձակվեն, նա էլ ժանիքը գործի կդնի:-Եթե փղի վրա չհարձակվեն, նա իր ժանիքները գործի չի դնի։
Փիղն իր կնճիթով վերից վար ջրում է իրեն, երբ շոգ է լինում:-Փիղն իր կնճիթով վերից վար չի ջրի իրեն, եթե շոգ չլինի։
Եթե սագը սուզվում է, ուրեմն անձրև է գալու: Իսկ եթե մի ոտքի վրա է կանգնում ու գլուխը թաքցնում թևի տակ, սաստիկ ցուրտ է լինելու: Երբ սագերը դեպի հարավ են չվում, ուրեմն ձմեռը մոտ է:

Եթե սագը չի սուզվում , ուրեմն անձրև չի գալու: Իսկ եթե մի ոտքի վրա չի կանգնում ու գլուխը չի թաքցնում թևի տակ, սաստիկ ցուրտ չի լինելու: Երբ սագերը դեպի հարավ չեն չվում, ուրեմն ձմեռը մոտ չէ:
 Հողի մեջ որ փոս գտնեն, բույն կսարքեն:-Հողի մեջ փոս չգնեն, բույն չեն սարքի։

Մի դեպքում մենք հաստատական ժխտում ենք, իսկ մյուս դեպքում՝ հաստատական հաստատում։

9. Նախադասության միտքն արտահայտի՛ր բայը ժխտական դարձնելով:

Օրինակ`
Մենք դժկամորեն գնացինք նրա հետևից:- Մենք հաճույքով չգնացինք նրա հետևից:

Ամբողջ ճանապարհին մենք միայն մի անգամ կանգ առանք խորհրդակցելու:-Ամբողջ ճանապարհին մենք ոչ մի անգամ կանգ չառանք խորհրդակցելու։
Մեր արածն ապարդյուն աշխատանք էր:-Մեր արածը արդյունավետ աշխատանք չէր։
Կղզու նահանգապետը կամեցավ այծերից փրկել էբենոսի անտառները:-
Նրա մտադրությունը սխալ հասկացան:-Նրա մտադրությունը ճիշտ չհասկացան։
Նրան անլուրջ պատասխան տվեցին:-Նրան լուրջ պատասխան չտվեցին։
Այծերը էբենոս ծառից կարևոր են:-Այծերը էբնոս ծառից անկարևոր չեն։

 10. Նախադասությունը ժխտակա՛ն դարձրու  երկու ձևով՝ ընդգծված բառերը չփոխելով և փոխելով: Ստացված նախադասությունների մտքերը համեմատի՛ր: 

Մի ժամանակ բոլորն ուզում էին այստեղ գալ հանգստանալու:-Մի ժամանակ բոլորը չէին  ուզում այստեղ գալ հանգստանալու:-Մի ժամանակ բոլորը չէին ուզում այստեղ գալ հանգստանալու։
Բոլորը լրջորեն վերաբերվեցին այդ առաջարկին:-Բոլորը լրջորեն չվերաբերվեցին այդ առաջարկին:-Բոլորը անլուրջ չվերաբերվեցին այդ առաջարկին։
Ինչ-որ մեկը համառորեն թակում էր ձեր դուռը:-Ինչ-որ մեկը համառորեն չէր թակում ձեր դուռը։ Ինչ-որ մեկը ուղղակի չէր թակում ձեր դուռը։
Երկրում դեռ հարուստ բուսական աշխարհ ունեցող տեղեր կան:-Երկրում դեռ հարուստ բուսական աշխարհ ունեցող տեղեր չկան:- Երկրում դեռ անհարուստ բուսական աշխարհ ունեցող տեղեր չկան:
Դիմորդը բոլոր հարցերին պատասխանեց:-Դիմորդը  ոչ բոլոր հարցերին պատասխանեց։ -Դիմարդը ոչ բոլոր հարցերին չպատասխանեց։

Մի դեպքում ուղակի տվյալ նախադասությունն է դառնում ժխտական, իսկ մյուս դեպքում փոխարինվում է հականիշով և ժխտվում։

Մարտ ամսվա հաշվետվություն հայոց լեզվից

Ստորև ներկայացնում եմ մարտ ամսվա ընթացքում կատարած իմ աշխատանքները Էդիտա Կարապետյանի բլոգից։ Յուրաքանչյուր նյութ իր հղմամբ․

Ուղղագրական աշխատանք

Բայի հիմքը

Բայի կազմությունը

Խուսափենք սխալ խոսելուց

Ձոն մայրիկիս

Գործնական քերականություն դերբայներից

Չարենցը ժամանակակիցների հուշերում

Դիմավոր և անդեմ բայեր 11.03.2024թ.

Ինքնաստուգիչ թեսթ. թվական անուն, դերանուն, 04.03.2024թ.

Արևի երկիր Հայաստանս փակող դուռը

Մայրենի լեզվիս ծանոթանալն ու այն տիրապետելը մեծագույն հաճույք է։ Յուրաքանչյուր օր, յուրաքանչյուր ամիս գիտելիքների տարափ է տեղում և այն կրկնապատկվում է։ Այս ամենն ունի ընդհամենը մեկ վերանգիր՝ Էդիտա Կարապետյան։

Ուղղագրական աշխատանք

1․  Լրացրու՛ է կամ ե։
Այգեէտ, այժմեական, անական, անպատեհ, առէջ, առօրեական,
անվրեպ, գոմեշ, գրեթե, դողէրոցք, ելևէջ, երբևէ, երբևիցե,
էլեկտրաէներգիա, ինչևէ, ինչևիցե, լայնէկրան։

Հէկ, հապճեպ, հյուլե, մանրէ, հնէաբան, մանանեխ,
միջօրեական, որևէ, որևիցե, պոեմ, վայրէջք, տիեզերք,
տոթակեզ, տրիոլետ, քրիստոնեական։

Լրացնել բառերի բաց թողնված տառերը և բացատրել այդ բառերի իմաստները (հարկ եղած դեպքում օգտվել էդուարդ Աղայանի «Արդի հայերենի բացատրական բառարանից» nayiri.com)։

Ավտոմեքենան, հազիվհազ/դժվարությամբ/ հաղթահարելով խորդուբորդ/անհարթ/ ճանապարհի արգելքները/խոչնդոտները/, հևիհև/շնչակտուր/ բարձրանում էր ՝ հետևում թողնելով երփներանգ/գույնավոր/ մարգագետինները, ցորենի դեղնազօծ/դեղնավուն/ արտերը, ալպյան զմրուխտյա արոտավայրերը։ Հորդառատ անձրև էր տեղում՝ թրջելով մեքենայի ապակիները պղտոր/կեղտոտ/, անթափանց կաթիլներով։ Թվում էր՝ շարժիչը չի դիմանա, և մեքենան, սայթաքելով լպրծուն ցեխաջրերի մեջ, կգահավիժի/կընկնի/ ուղղաբերձ ժայռերի վրայով և ջարդուխուրդ կլինի անդնդախոր/խոր անդունդ ունեցող/ կիրճում։ Մերթընդմերթ որոտում էր ամպրոպը, և կայծակի օդագալար մտրակները ճեղքում էին ականակիր խավարը։ Ապա ամեն ինչ դարձյալ հանդարտվում էր, և լսվում էր տեղատարափ անձրևի միալար խշշոցը։ Նստած թափքում՝ Անանիան օրորվում էր անորոշ ու անըմբռնելի տագնապի մեջ։ Կցկտուր , խառնիճաղանջ մտքերը որդի պես կրծում էին սիրտը։ Վերջապես հեռվում աղոտ լույսեր նշմարվեցին։ Անանիայի սիրտը թրթռաց։ Նա անբարբառ մի աղոթք մրմնջաց և փակեց աչքերը։ Մեքենան արագացրեց ընթացքը և դուրս գալով զիգզագաձև ճանապարհից՝ մտավ գյուղ։

Բայի հիմքը

  1. Կազմի՛ր տրված բայերի ներկայի / առաջին/ և անցյալի / երկրորդ/ հիմքերը. գրել, կարդալ, գտնել, հասնել, թռչել, վախենալ, քարանալ, քարացնել, վախեցնել, հասցնել, սիրվել, ցատկոտել, կոտրատել:

Օրինակ՝ գրում եմ-գր- ներկայի հիմք, գրեցի-գրեց-անցյալի հիմք

կարդում եմ-կար-ներկայի հիմք, կարդացի-կարդաց-անցյալի հիմք

գտնում եմ-գտ-ներկայի հիմք, գտա-գտավ-անցյալի հիմք

հասնում եմ-հաս-ներկայի հիմք, հասա-հասավ-անցյալի հիմք

թռչում եմ-թռչ-ներկայի հիմք, թռա-թռավ-անցյալի հիմք

վախենում եմ-վախեն-ներկայի հիմք, վախեցա-վախեցավ-անցյալի հիմք

քարանում եմ-քարան-ներկայի հիմք, քարացա-քարացավ-անցյալի հիմք

քարացնում եմ-քարաց-ներկայի հիմք, քարացրի-քարացրեց-անցյալի հիմք

վախեցնում եմ-վախեց-ներկայի հիմք, վախեցրի-վախեցավ-անցյալի հիմա

հասցնում եմ-հասց-ներկայի հիմք, հասցրի-հասցրեց-անցյալի հիմք

սիրվում եմ-սիր-ներկայի հիմք, սիրվեցի-սիրվեց-անցյալի հիմք

ցանկոտում եմ-ցատկոտ-ներկայի հիմք, ցատկոտեցի-ցատկոտեց-անցյալի հիմք

կոտրատում եմ-կոտրատ-ներկայի հիմք, կոտրատեցի-կոտրատեց-անցյալի հիմք

2. Որոշի՛ր տրված բայերի կազմությունը, ընդգծի՛ր ածանցները. սիրել, փնտրել, խոսել, վախենալ, մտնել, փախչել, առնել, հագենալ, կիսվել, ժանգոտել, ջարդոտել, կարոտել, բզկտել, աշխատել:

Բայերի կազմությունը ներկայացնում եմ պատճառական ձևով։

սիրել-սիրեցնել, սիրեցրի, սիրել տալ, սիրել տվեց

փնտրել-փնտրեցնել, փնտրեցրի, փնտրել տալ, փնտրել տվեց

խոսել-խոսեցնել, խոսեցրի, խոսել տալ, խոսել տվեց

վախենալ-վախեցնել, վախեցրի, վախենալ տալ, վախենալ տվեց

մտնել-մտցնել, մտցրի, մտնել տալ, մտնել տվեց

փախչել-փախցնել, փախցրի, փախցնել տալ, փախչել տվեց

առնել-առավ-առա-առնել տալ, առնել տվեց

հագենալ-հագեցնել-հագեցրի-հագենալ տալ, հագենալ տվեց

կիսվել-կիսվեց-կիսվեցի-կիսվել տվեց, կիսվել տալ

ժանգոտել-ժանգոտվել-ժանգոտվեցի-ժանգոտվել տալ, ժանգոտվել տվեց

ջարդոտել-ջարդոտեց-ջարդոտեցի-ջարդոտվել տալ, ջարդոտել տվեց

կարոտել-կարոտեց-կարոտեցի, կարոտել տալ, կարոտել տվեց

բզկտել-բզկտեց-բզկտեցի-բզկտել տալ, բզկտել տվեց

աշխատել-աշխատեցնել-աշխատեցի-աշխատել տալ, աշխատել տվեց

Հայոց լեզու 20.03.2024

228. Ընդգծված բայերի իմաստային տարբերությունը բացատրի՛ր:
Գտի՛ր, թե իմաստի տարբերությունն ի՞նչ ձևով է արտահայտվում:

 
Ա. Մեր պարտեզում վարդի թուփ է աճում: -Բ.Մեր պարտեզում վարդի թուփ ենք աճեցնում:
Ա. Ջերմասեր բազմաթիվ բույսեր ու կենդանիներ ոչնչացան ու անհետացան:- Բ. Ցուրտը բազմաթիվ ջերմասեր բույսեր ոչնչացրեց ու անհետացրեց:
Ա. Գարնանը ձյունը հալվում է ու գոլորշիանում:- Բ. Գարնան արևը ձյունը հալեցնում ու գոլորշիացնում է:

Ա խմբի դեպքում այն ինքն իրան է տեղի ունենում, իսկ Բ-ում մենք նպաստում ենք դրա կատարմանը։Բ խմբում ավելացնում ենք ացն, եցն, կամ ց մասնիկները։

229. Տրված բայերը պատճառակա՛ն դարձրու ու փորձի՛ր բացատրել այդ անունը: Պատճառական դարձնող մասնիկն ընդգծի՛ր:

Օրինակ`
 
խոսել-խոսեց նել, (խոսեց րի), վախենալ-վախեց նել (վախեց րի):
Վազել-վազեց նել(վազեց րի), պարել-պարեց նել/պարեց րի/, աշխատել-աշխատեց նել/աշխատեց րի/, ուտել-ուտեց նել/ուտեց րի/, կարմրել-կարմրեց նել/կարմրեց րի/, սովորել-սովորեց նել/սովորեց րի/, խմել-խմեց նել/խմեց րի/, շփոթել-շփոթեց նել/շփոթեց րի/, լռել-լռեց նել/լռեց րի/, վստահել-վստահեց նել/վստահեց րի/, հագենալ-հագեց նել/հագեց րի/, մոտենալ-մոտեց նել/մոտեց րի/, մերձենալ-մերձենեց նել/մերձենեց րի/:

230. Նախորդ վարժության՝ պատճառական դարձրած բայերով բառակապակցություններ կազմիր` ո՞ւմ կամ ի՞նչը հարցին պատասխանող բառեր ավելացնելով:

Մոտեցնել Աննային-մոտեցնել սեղանը

Վստահեցնել աշխատողին

Հագեցնել ծարավը

Շփոթեցնել եղբորը

231.Սխալ կազմած  պատճառական բայերն ուղի՛ր:

Քնեցնել, հաշտեցնել, լռացնել-լռեցնել, ուտացնել-ուտեցնել, լսեցնել, ճերմակեցնել, կարմրացնել-կարմրեցնել, վախացնել-վախեցնել, աշխատացնել-աշխատեցնել, հնչեցնել, պարզեցնել, ցավեցնել, վստահացնել-վստահեցնել, ծառայացնել-ծառայեցնել, ապրացնել-ապրեցնել:

232. Տրված բայերը պատճառակա՛ն դարձրու: Պատճառական դարձնող մասնիկն ընդգծի՛ր:
Օրինակ`

ա) զգալ- զգացնել, (զգացրի)

բ) մեծանալ – մեծացնել,(մեծացրի)

գ) հագնել- հագցնել (հագցրի)
ա) Խաղալ-խաղեցնել/խաղեցրի/, դողալ-դողացնել/դողացրի/, եռալ-եռացնել/եռացրի/, թվալ-թվաց, հավատալ-հավատաց/հավատեցրի/:
բ) Փոքրանալ-փոքրացնել/փոքրացրի/, լավանալ-լվացացնել/լվացրի/, վատանալ-վատացնել/վատացրի/, բարեկամանալ-բարեկամացնել/բարեկամացրի/, թշմանալ-թշնամացնել/թշնամացրի/, մանրանալ-մանրացնել/մանրացրի/, հզորանալ-հզարացնել/հզորացրի/, բարձրանալ-բարձրացնել/բարձրացրի/, քարանալ-քարացնել/քարացրի/:
գ) Հասնել-հասցնել/հասցրի/, թռչել-թռցնել/թռցրի/, փախչել-փախցնել/փախցրի/, փակչել-փակցնել/փակցրի/, կպչել-կպնել/կպցնել/:

233. Նախորդ վարժության՝ պատճառական դարձրած բայերով բառակապակցություններ կազմիր՝ո՞ւմ կամ ի՞նչը հարցին պատասխանող բառեր ավելացնելով:

Փախցնել աղջկան-փախցրի սենդվիչը

Բարեկամացնել թշնամիներին

Բարձրացրի տուփը

Հզորացնել պետությունը-հզորացրի մարտկոցը

234. Տրված բայերը պատճառակա՛ն դարձրու 
տալ  բայի օգնությամբ:

Օրինակ` 

 զանգել-զանգել տալ:
Հանձնել-հանձ տալ, պատժել-պատիճ տալ, ասել-խոսք տալ, աղմկել-աղմուկ տալ, պատասխանել-պատասխան տալ, զրուցել-զրույց տալ, հայտնել-հայտն տալ, աղալ-աղալ տալ, բանալ-բանալ տալ, տանել-տանել տալ:

235. Տրված բայերը  հնարավոր ձևերով պատճառակա՛ն դարձրու:

Օրինակ`
լսել- լսեցնել , լսել տալ:
Իմանալ-իմաց տալ, բարկանալ-բարկացնել, տեսնել-տեսնելու տալ, զգալ-զգացնել, զգացնել տալ:

236. Ընդգծված պատճառական բայաձևերը փոխարինի՛ր հոմանիշներով:
Հասկանալ տվեց-հասկացրեցոր ինքն այլևս չի հավատում նրա խոսքին:
Հրեշին միայն իր հաստատակամությամբ ու համառությամբ հեռանալ տվեց-հեռացրեց այդ կողմերից:
Իմանալ տվեց-իմաց տվեց,  որ շուտով գալու է:
Զգացրեց-զգալ տվեց, որ այլևս չի ուզում խոսել:
Վտանգի մասին բոլորին զգուշացրեց-, որ քաղաքից հեռու չգնան:

237. Սխալ կազմած պատճառական ձևերը գտի`ր և ուղղի՛ր:

Առավոտից իրիկուն, հետո էլ նորից միրչև առավոտ աշխատեցնել է տալիս, մինչև որ մշակն էլ չի դիմանում: Զգացնել տվեց-զգացրեց, որ ինքը բնավ էլ համաձայն չէ մեր որոշմանը:
Մեզ այսքան սպասեցնել տվեց-սպասեցրեց, ինքն իր համար ման է գալիս:
— Հասկացնել կտամ-կհասկացնեմ, թե ես ով եմ,- զայրացած գոռգոռում էր նա:
Երբ բոլոր ընդդիմախոսներին լռել տվեց-լռեցրեց ու համոզեց, սկսեց ուրիշ բանի մասին խոսել:

Հայոց լեզու 19.03.2024

1․ Յ․ Ավետիսյան, Հայոց լեզու, Խոսքի մշակույթ գրքից կարդալ էջ 26-31-ը, բլոգում ներկայացնել՝ ինչ հասկացար։

2․ Կատարել առաջադրանքներ այս գրքից․

էջ 11-ի վարժություն 5-ը,

Թպրտալ, աննկատ, կայսր, մտածել, հյուսն։

էջ 14-ի վարժություն 10-ը,11-ը,

Ամենաորակյալ-վօ, տարորոշել-օ, ովքեր-օ, Ոդիսևս-վօ, աներորդի-օ, կողմնորոշել-օ, հատորյակ-օ, ոտք-վօ, հմտորեն-օ, վատորակ-օ, արջաորս-վօ, կետորսանավ-օ, ենթաոճ-վօ, վերաորակավորում-վօ, լեզվաոճական-վօ։

Սարդոստայն, քեռորդի, բարձրորակ, բազմոտանի, բարորակ, արջորս։

էջ 17-ի վարժություն 14-ը,

Անեզր-յէ, անելանելի-է, աներկյուղ-յէ, ինքնաեռ-յէ, անեփ-է, տասներկու-է, արևմտաեվրոպական-յէ, ամենաերկար-յէ, մեներգ-է, տարերային-է, քսաներեք-յէ։

էջ 25-ի վարժություն 26-ը,

ա)Ագահություն, ողբերգություն, թագուհի, համերգ, հարգանք, ահագին։

բ)Զարգացում, փափագ, ազգ, օգոստոս, մարգագետին, մարագ։

գ)Տիգրան, զուգակցել, երկրպագու, զուգադիպել, հանգել, սեգ։

դ)Դեգերել, նվագ, Գարեգին, օգնություն, Բագրատ, բագին։

էջ 28-ի վարժություն 29-ը,

ա)Հարդարել, խարդախություն, ըստ այդմ, երիտասարդական, Բաղդադ, թակարդ։

բ)Ընդ որում, կախարդ, շոկոլադ, հոդված, մակարդակ, ծղրիդ։

էջ 31-ի վարժություն 32-ը

ա)Արձան, իղձ, օձիք, սանձ, հերձել, մերձավոր, ըղձական, հեղձուցիչ։

բ)Հորձանք, արվարձան, մղձավանջ, մերձական, արձագանք, տնամերձ, խուրձ, հորձանուտ, բաղձանք։

էջ 34-ի վարժություն 35-ը

ա)Խոխոջյուն, մարմաջ, միջանցք, լուրջ, հրշեջ, ստերջ, հաջորդ։

բ)Հաջողություն, անշեջ, ամբողջ, մունջ, մղձավանջ, քրքիջ, դաջվածք, կամուրջ, Իջևան։